خواص درمانی سرکه در طب سنتی؛ دارویی طبیعی با کاربردهای فراوان
سرکه (خل) یکی از فرآورده‌های طبیعی است که در طب سنتی و اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد. این ماده از تخمیر مواد قندی یا نشاسته‌ای به دست می‌آید و خواص درمانی متعددی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
سرکه چگونه تهیه می‌شود؟
سرکه را می‌توان از هر ماده آبدار و شیرینی مانند انگور، خرما، مویز، عسل و انجیر تهیه کرد. در صورت کم‌آبی مواد اولیه، می‌توان کمی آب به آن اضافه کرد. فرآیند تولید آن شامل تبدیل قند به الکل و در نهایت به اسید است. حتی از دانه‌هایی مثل برنج که نشاسته (نوعی قند) دارند نیز می‌توان سرکه گرفت.
در منابع طب سنتی، بهترین نوع سرکه، سرکه انگور معرفی شده است. برای تهیه آن، آب انگور صاف‌شده یا صاف‌نشده را در ظرفی می‌ریزند و یک‌دهم آن را سرکه باکیفیت اضافه می‌کنند. سپس سر ظرف را طوری می‌پوشانند که هوا وارد نشود و آن را در آفتاب یا محیط گرم می‌گذارند تا برسد. اگر بدون افزودن سرکه تهیه شود، به آن خل خمر می‌گویند.
طبیعت سرکه از دیدگاه طب سنتی
در طب سنتی، سرکه ماده‌ای با ترکیب متعادل معرفی شده است. این ترکیب شامل سه جزء است:
-
جزء گرم: با خاصیت نفوذ و بازکنندگی
-
جزء سرد: با خاصیت قابض بودن
-
جزء آبی سرد: غالب‌ترین جزء که ممکن است موجب سستی اعصاب شود
به طور کلی، خواص درمانی سرکه در طب سنتی وابسته به منبع تهیه آن است. مثلاً سرکه‌ی حاصل از عسل، طبیعتی گرم‌تر و خشک‌تر دارد.
مهم‌ترین خواص درمانی سرکه در طب سنتی
۱. درمان بیماری‌های سر و مغز
-
کمپرس سرکه یا ترکیب آن با روغن زیتون و گلسرخ برای سردردهای گرم، ناشی از آفتاب یا صفرا مفید است.
-
بخور سرکه و گلاب برای تقویت مغز گرم و درمان گرفتگی بینی و سردرد گرم کاربرد دارد.
-
بخور سرکه روی آجر داغ برای درمان ورم گلو، بواسیر و نزله‌های گرم توصیه شده است.
۲. کاربرد در بیماری‌های چشم و گوش
-
سرکه به همراه عسل برای درمان خون‌مردگی زیر پوست و قرمزی زیر چشم مفید است.
-
ریختن سرکه در گوش برای درآوردن حشره، تسکین درد و درمان وزوز گوش کاربرد دارد.
۳. بهداشت دهان و دندان
-
جوشاندن پیاز عنصل در سرکه و مصرف ناشتا برای رفع بوی بد دهان ناشی از معده
-
مضمضه با سرکه و نمک برای توقف خونریزی لثه و تقویت دندان‌ها
-
استفاده از سرکه با زاج سفید برای قطع خونریزی و جرم‌زدایی دندان‌ها
۴. اثرات مفید بر دستگاه تنفسی و گوارش
-
سرکه عنصل برای سرفه، تنگی نفس، بیماری‌های مغز، طحال و استسقا توصیه می‌شود.
-
خوردن سرکه برای رفع تشنگی، بهبود هضم، قطع خونریزی‌های داخلی و درمان انگل و بلغم مفید است.
۵. کاربردهای درمانی دیگر
-
در موارد مسمومیت، خوردن سرکه گرم شده به همراه نمک برای خنثی‌سازی اثر سموم مفید است.
-
تنقیه با سرکه گرم و نمک برای درمان زخم‌های روده مناسب است.
-
مالیدن سرکه برای جلوگیری از انتشار زخم‌ها، خارش، بواسیر، نیش حیوانات سمی و سوختگی‌ها توصیه شده است.
۶. ترکیبات مؤثر و ضمادهای مفید
-
ضماد انجیر پخته‌شده در سرکه برای سوزش اعضا
-
سرکه با گوگرد برای درمان نقرس
-
با خاکستر گرم برای درمان ورم‌های سطحی
-
با اسفند برای کزاز، درد مفاصل و خواب‌رفتگی اعضا
مضرات سرکه و مصلحات آن
با وجود خواص فراوان، مصرف مداوم سرکه برای سالمندان، افرادی با مزاج سوداوی و بیماران ریوی (مثل مبتلایان به سرفه خشک) مضر است. همچنین ممکن است باعث ضعف قوای جنسی، سستی اعصاب، و لاغری مفرط شود.
✅ مصلحات سرکه:
-
شیرینی‌ها
-
آب گوشت چرب
-
روغن بادام و ادویه‌های ملایم
-
عسل برای کاهش آسیب به اعصاب
-
شربت لعابی در موارد زخم (مقدار مناسب: حداکثر ۳۵ گرم)
✅ بدل سرکه:
-
آبلیمو (در مواردی مشابه، قابل استفاده است)
جمع‌بندی
خواص درمانی سرکه در طب سنتی بسیار گسترده است و می‌تواند جایگزین طبیعی برای بسیاری از داروهای شیمیایی باشد. با شناخت درست مزاج و کاربردها، می‌توان از این ماده مفید در درمان بسیاری از بیماری‌ها بهره برد.
مطالعه بیشتر: Health Benefits of Vinegar
